Spanning Midden-Oosten: gasprijs mogelijk omhoog
Geplaatst op 27 september 2024
Vorige week donderdag daalden de prijzen aanvankelijk scherp op berichten dat de EU een deal had om Russisch gas te vervangen door gas uit Azerbeidzjan, maar de markt herstelde zich vrijdag toen Oekraïne aankondigde dat ze niet hadden ingestemd om een doorvoerland voor dit gas te zijn. Bovendien bevestigden bronnen uit Azerbeidzjan later dat deze berichtgeving inderdaad niet klopte. Wellicht vinden er momenteel achter de schermen onderhandelingen plaats, maar van een deal is nog geen sprake. De komende maanden moeten uitwijzen wat het aflopen van het gascontract tussen Rusland en Oekraïne gaat betekenen. Ondanks dat een groot deel van de EU-landen nauwelijks nog afhankelijk is van Russisch gas, geldt dit niet voor een aantal landen in Centraal-Europa. Geschat wordt dat het volume van Russisch gas dat Europa via Oekraïne bereikt over heel 2024 zo’n 14 miljoen m3 zal zijn. Dit is slechts een klein aandeel ten opzichte van wat Europa in eerdere jaren aan Russisch gas ontving. In 2022 ging dit bijvoorbeeld om 150 miljoen m3. Voor Nederland is dit met name opgevangen door de import van gas uit Noorwegen en LNG uit de VS.
Vervolgens waren er een paar dagen wat stijgingen zichtbaar in de termijnprijzen. Met name de geopolitieke gebeurtenissen van de afgelopen week in het Midden-Oosten zorgden voor wat opwaartse druk. Daar kwamen echter een weersverwachting met kouder en wisselvallig weer voor deze week en wat ongeplande verlengingen van het Noors onderhoud bij, waardoor de stijging de afgelopen dagen verder doorzette. Met de toenemende capaciteit vanuit Noorwegen en goed gevulde voorraden lijkt de opwaartse druk enigszins beperkt, maar het is afwachten hoe de situatie in het Midden-Oosten zich verder ontwikkelt.
Nieuws uit de LNG-markt
In 2023 steeg de wereldwijde LNG-handel met 2,1% tot 401,4 miljoen ton (MT), waarbij 20 exporteurs en 51 importeurs werden verbonden. De Europese import bleef nagenoeg gelijk. De grootste groei in vraag naar LNG was in China. Bij de meer traditionele importeurs in Azië (Japan, Zuid-Korea en Taiwan) verminderde de vraag juist. Door onder andere een milde winter, een groei in hernieuwbare energie en een lagere vraag door de industrie bleef de LNG-prijs relatief laag. Dit heeft een hernieuwde vraag gestimuleerd, vooral op de spotmarkt in Azië, met bijvoorbeeld Vietnam en de Filipijnen als nieuwe bestemmingen. Daarbij wordt aangenomen dat de concurrentie tussen Europa en Azië om LNG zal blijven voortduren, omdat Europa door de oorlog in Oekraïne structureel meer afhankelijk is geworden van LNG. Europa bleef ondanks de grotere vraag in Azië de grootste importeur van LNG uit de VS.
Interessant om te benoemen is dat de import van Russisch LNG in Nederland de afgelopen maanden is verdubbeld. In de afgelopen zomermaanden zijn twee Russische tankers in plaats van één per maand aangeland bij de terminals. Dit is mogelijk, omdat de import van Russisch LNG tot dusver nog niet gesanctioneerd is in de EU. Mits dit niet ten koste gaat van de gasleverzekerheid, zal minister van Klimaat en Groene Groei Sophie Hermans (VVD) in de EU pleiten voor verdere sanctionering om de import van Russisch LNG alsnog in te perken. Het moet volgens haar de ambitie zijn om volledig van Russisch gas af te gaan. Daarnaast wil Hermans ook aandacht vragen voor de ongelijkheid in netkosten tussen verschillende landen. De hoge netkosten in Nederland in vergelijking met omliggende landen zijn al langere tijd een bron van irritatie voor het bedrijfsleven. Indien er niet wordt ingegrepen, zullen de verschillen met buurlanden alleen maar groter worden. Daarom zouden netbeheerders graag een invoedings- en buurlandentarief invoegen om dit recht te trekken. Desalniettemin wordt op korte termijn nog geen beslissing verwacht door de complexiteit van deze problematiek.
Gasvoorraad en Noord onderhoud
De Europese voorraden zijn afgelopen week maar mondjesmaat bijgevuld. Langzaam nadert de gemiddelde vulgraad de 94%. De vulgraad van Duitsland ligt bijna op 96%, terwijl de Nederlandse voorraden momenteel voor zo’n 92% zijn gevuld. Op dit moment bestaan er geen zorgen over het niet tijdig vullen van de voorraden voor aanvang van de winter. Nog steeds liggen deze doelen ruim binnen bereik.
Daarnaast is het grootschalige Noors onderhoud zonder al te veel oponthoud verlopen. De afgelopen weken was de exportcapaciteit van het land aanzienlijk minder. Inmiddels is het grootste deel van dit onderhoud echter afgerond en neemt de capaciteit weer toe. Volgens de planning van Gassco is er de komende dagen nog ongeveer 50 tot 70 miljoen m3 niet beschikbaar. Vanaf begin oktober komt er weer meer exportcapaciteit beschikbaar en uiteindelijk zal vanaf eind oktober het gehele Noorse gasnet weer beschikbaar zijn. Doordat vrijwel al het onderhoud volgens planning verliep, is de invloed op de prijzen gering gebleven.
Opname glastuinbouw in ETS2
Eind vorige week werd bekend dat het kabinet het besluit om de glastuinbouw op te nemen in het emissiehandelssysteem ETS2 uitstelt. Voor het halen van de klimaatdoelen in de sector is dat niet nodig, zo blijkt uit onderzoek. De verwachting was dat hier rond Prinsjesdag een beslissing over zou komen. Minister Hermans heeft meer tijd nodig en verwacht een besluit nu in het voorjaar van 2025. Zij wil eerst onderzoeken of opname van de glastuinbouw botst met het Convenant Energietransitie Glastuinbouw, waarin is afgesproken dat de sector in 2030 maximaal 4,3 megaton CO₂ mag uitstoten. Dat is een tussenstap om de ambitie van de sector te halen om in 2040 klimaatneutraal te zijn.
Minister Hermans beschrijft in haar brief de mogelijkheid van een compensatieregeling voor de sector, indien uit nieuwe berekeningen blijkt dat het ETS2-tarief hoger is dan nodig voor het behalen van deze doelstellingen. Hoe dat er uit zou moeten komen te zien, is nog onduidelijk. Het probleem volgens de Nederlandse Emissieautoriteit (NEa) is dat het lastig te bepalen zal zijn welke energieactiviteiten in de sector wel of juist niet binnen de reikwijdte van ETS2 gaan vallen. Nieuw onderzoek zal moeten uitwijzen hoe om te gaan met de nieuwe maatregelen in deze sector.
Elektriciteit
De prijsontwikkelingen op de termijnmarkten voor elektriciteit worden met name beïnvloed door de verandering in de prijzen voor gas en de CO2-emissierechten. Afgelopen week zijn de contracten voor de emissierechten redelijk stabiel gebleven. Vrijwel de hele week werd het toonaangevende contract voor Dec-2024 net onder de 64 €/ton verhandeld. Komende week zal dit contract hoogstwaarschijnlijk zijwaarts blijven bewegen. Bij de elektriciteitsprijzen waren, net als bij de gasprijzen, wat schommelingen te zien. Enkele contracten daalden, voor andere termijncontracten was een kleine stijging waarneembaar, maar ook binnen redelijk kleine bandbreedte.
Voor de EPEX-spotprijzen was afgelopen week een trendbreuk zichtbaar. Waar de prijs eerder tijdens de middaguren flink kon dalen en zelfs negatief kon worden, was de prijs begin deze week voor deze specifieke uren een stuk hoger. Dit is met name toe te wijden aan de afname van productie uit zonne- en windenergie. De baseloadprijzen voor deze dagen werden hierdoor minder naar beneden getrokken en lagen rond de 90 tot 100 €/MWh. Voor de komende dagen wordt echter meer wind voorspeld, wat de prijzen in die uren weer wat doet dalen.
Vooruitblik
De astronomische herfst is officieel begonnen en dit lijkt tot uiting te komen in de weersverwachting voor deze en komende week. De verwachting voor de uit zonne-energie opgewekte elektriciteit is verder naar beneden bijgesteld, maar dit kan gecompenseerd worden door een toename aan windenergie. De invloed van het weer op de gasprijzen lijkt voor aankomende dagen daarom gering. Tussen 24 september en 1 oktober worden twee LNG-schepen verwacht in de Nederlandse terminals. Ook de weken hierna lijkt de toestroom van LNG tot dusver constant.
Verder start deze week, namelijk op 1 oktober, het nieuwe ‘gasjaar’. Het verleden leert dat rond deze datum enige volatiliteit kan optreden in de gasprijs. Deze bewegingen kunnen verder worden aangewakkerd door de spanning in het Midden-Oosten. De markt volgt de gebeurtenissen daar nauwlettend, en verdere escalaties kunnen zorgen voor verdere stijgingen in de gasprijzen.
